Έχοντας εμπειρία πολλών δεκαετιών στην αγορά της οικοδομής και αντίστοιχα επαφές με όλο τον τεχνικό κόσμο έχουμε επιλέξει μια σειρά από θέματα που θεωρούμε σημαντικά κατά τις φάσεις της σχεδίασης και υλοποίησης κάθε οικοδομικού έργου και η επιθυμία μας είναι να καταγράψουμε, προς όφελος του κάθε ενδιαφερόμενου, τα σημαντικότερα από αυτά.
Τα θέματα που θα απασχολήσουν αυτή την παρουσίαση έχουν ως ακολούθως:
- Το γενικότερο θέμα της ασφάλειας στο έργο
- Το θέμα της προσωπικής ασφάλειας των συμμετεχόντων στο έργο.
- Το θέμα του κατάλληλου μηχανολογικού ή άλλου είδους εξοπλισμού για την τέλεση του έργου.
- Το θέμα της επιλογής των κατάλληλων υλικών για την κάθε φάση των εργασιών.
- Το θέμα της εξωτερικής εμφάνισης των συμμετεχόντων (τεχνιτών) κατά τις φάσεις εκτέλεσης του έργου.
- Το θέμα της συμπεριφοράς των συμμετεχόντων κατά τις φάσεις της εκτέλεσης του έργου.
- Το θέμα του συντονισμού και της τήρησης χρονοδιαγραμμάτων κατά τις διάφορες φάσεις εκτέλεσης του έργου.
Βεβαίως, από πρακτική άποψη γνωρίζουμε ότι σε μικρής έκτασης οικοδομικά έργα η ασφάλεια συνήθως έγκειται στον επαγγελματισμό και την ευσυνειδησία των εμπλεκομένων παρά στην τήρηση νόμων και κανόνων της πολιτείας. Η εφαρμογή των σωστών πρακτικών ελαχιστοποιεί το ρίσκο τραυματισμών ή άμεσης ή μελλοντικής βλάβης της υγείας των συμμετεχόντων στο έργο αλλά και μέσω αυτών προστατεύεται και ενισχύεται η φήμη των επαγγελματιών που συμμετέχουν σε αυτό.
Ας δούμε τα πράγματα με τη σειρά ξεκινώντας από το πιο σημαντικά που δεν είναι άλλα από τα θέματα της ασφάλειας.
Η ασφάλεια στο οικοδομικό έργο
Το θέμα της ασφάλειας στα οικοδομικά έργα αποτελεί μια ισχυρή πρόκληση σε όλους όσους εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα στην αγορά της οικοδομής. Η ελάττωση των τραυματισμών και βραχυπρόθεσμων ή μακροπρόθεσμων βλαβών της υγείας γενικότερα, αν και δεν έχει μελετηθεί σε βάθος στην ελληνική πραγματικότητα, είναι ωστόσο ισχυρό ζητούμενο της αγοράς και της κοινωνίας και κάθε προσπάθεια που βρίσκεται σε κατεύθυνση για την επιτυχία αυτού του σκοπού είναι ευπρόσδεκτη.
Είναι φανερό ότι οποιαδήποτε βελτίωση στον τομέα της ασφάλειας στα οικοδομικά έργα δεν αποτελεί συνάρτηση μόνο της σχετικής νομοθεσίας και των ελέγχων για την τήρησή της. Για παράδειγμα αναφέρουμε το Ημερολόγιο Μέτρων Ασφαλείας (ΗΜΑ), άρθρο 8 του ν. 1396/1983 & Υπουργική Απόφαση 130646/1984 "Ημερολόγιο μέτρων ασφαλείας (154Β΄)" και μετέπειτα βελτιώσεις και μεταβολές του. Είναι πασιφανές και έχει αποδειχθεί από τη ζωή και την πραγματικότητα η επίτευξη του σκοπού της βελτίωσης της ασφάλειας συναρτάται άμεσα με την κουλτούρα και τη συμπεριφορά με την οποία όλη η αγορά, όλοι οι τομείς της αγοράς, οι πελάτες (ιδιοκτήτες), οι μελετητές και οι κατασκευαστές αντιμετωπίζουν το θέμα της ασφάλειας.
Η ασφάλεια σε κάθε οικοδομικό έργο ξεκινά από το στάδια της μελέτης και του σχεδιασμού για την κατασκευή του και προϋποθέτει γνώση τόσο της σχετικής νομοθεσίας που διέπει θέματα ασφάλειας αλλά και (ει δυνατόν) εμπειρία από πραγματικά έργα. Βεβαίως προϋποθέτει τη θέληση των μελετητών να εντάξουν με ακρίβεια και να περιγράψουν με σαφήνεια όλες τις απαιτούμενες δράσεις και ενέργειες που θα τη διασφαλίσουν στο μέγιστο δυνατό βαθμό. Στη συνέχεια, το θέμα της ασφάλειας μεταφέρεται στην ευθύνη του κατασκευαστή- υπεύθυνου για τη δημιουργία του εργοταξίου και την οργάνωση των ενεργειών που απαιτούνται για την ολοκλήρωση του έργου. Οι διαδικασίες και οι απαιτούμενες ενέργειες για την ολοκλήρωση του έργου, που περιλαμβάνουν και τις απαραίτητες ενέργειες για την ασφάλειά του κατά τις φάσεις της κατασκευής, είναι στην ευθύνη του κατασκευαστή αλλά και του ιδιοκτήτη ο οποίος οφείλει να λαμβάνει γνώση και να έχει άποψη και σε θέματα ασφάλειας τα οποία εν τέλει χρηματοδοτεί.
Η δημιουργία μιας κουλτούρας γύρω από την ασφάλεια σε ένα οικοδομικό έργο διέπεται από κάποιες αρχές που αναφέρονται παρακάτω και είναι αυτές που σε μεγάλο βαθμό καθορίζουν την επιτυχή δημιουργία της.
Αυτές είναι οι ακόλουθες:
Επίδειξη από τους κύριους εμπλεκόμενους της σημαίνουσας θέσης που έχει η ασφάλεια στις επιλογές, στο σχεδιασμό και στην πράξη τους. Αυτή έχει ως αποδέκτες όλους τους υφιστάμενους τους, τους υποκατασκευαστές, τους προμηθευτές προϊόντων και υπηρεσιών και κάθε ενδιαφερόμενο, για τη συνολική διάρκεια της κατασκευής. Η ασφάλεια θα πρέπει να συνυπολογίζεται μαζί με άλλα σημαντικά ζητούμενα όπως η ποιότητα, το κόστος, τα χρονοδιαγράμματα ολοκλήρωσης και αυτό πρέπει να γίνεται σε κάθε ευκαιρία. Η διαδικασία εφαρμογής κατάλληλων μέτρων ασφαλείας πρέπει να αναδεικνύεται και να ανταμείβεται όταν αυτή είναι επιτυχής και να βελτιώνεται συνεχώς όπου υπάρχει ανάγκη. Το θέμα της ασφάλειας εμπλέκει και τους προμηθευτές των υλικών (προϊόντων) της κατασκευής, όσον αφορά τη σωστή χρήση τους, λαμβάνοντας υπόψη όλες τις απαραίτητες επισημάνσεις ασφάλειας που φέρουν τα προϊόντα και την τήρηση τους προς ενίσχυση της ασφαλούς χρήσης τους.
Η ασφάλεια ως βασική παράμετρος στο επίπεδο μελέτης και σχεδιασμού ενός οικοδομικού έργου.
Η αποτελεσματική οργάνωση για τη διαχείριση θεμάτων ασφαλείας κατά τη φάση της μελέτης και του σχεδιασμού ενός έργου μπορεί αποδεδειγμένα να μειώσει τους κινδύνους για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων που το κατασκευάζουν ή που αργότερα αναλαμβάνουν την επισκευή και συντήρησή του. Ο μελετητής – σχεδιαστής του έργου πρέπει να έχει ψηλά στην ατζέντα του και να κατανοεί σε βάθος θέματα ασφαλείας. Κατά τη διάρκεια του σχεδιασμού και σε διάφορες φάσεις του, θέματα ασφάλειας πρέπει να μελετώνται και να γίνονται σχετικές εκθέσεις. Θέματα ασφάλειας (κινδύνων) που προκύπτουν από το σχεδιασμό του έργου θα πρέπει να εξαλείφονται στο μέτρο του δυνατού πιθανόν με νέο σχεδιασμό. Για τους κινδύνους που δεν είναι δυνατόν να απαλειφθούν θα πρέπει όλοι οι ενδιαφερόμενοι να ενημερώνονται λεπτομερώς ώστε να γνωρίζουν και να είναι σε θέση να εκτιμήσουν το ρίσκο που αναλαμβάνουν.
Η επικοινωνία σχετικά με θέματα ασφαλείας αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για τη δημιουργία κουλτούρας ασφαλείας στους συντελεστές ενός έργου.
Η σωστή διάχυση της πληροφορίας σχετικά με θέματα που αφορούν στην ασφάλεια σε ένα οικοδομικό έργο είναι πολύ σημαντικό να γίνεται σε όλους και σε όλα τα επίπεδα (θέσεις) των εμπλεκομένων στο έργο συμπεριλαμβανομένων και των προμηθευτών προϊόντων αλλά και υπηρεσιών (π.χ. κατασκευαστών ικριωμάτων). Απαραίτητα, θέματα σχετικά με την ασφάλεια πρέπει να επικοινωνούνται με σαφήνεια και καθαρότητα στο εργατικό δυναμικό της κάθε κατασκευής καθώς το αφορούν και το επηρεάζουν άμεσα, περισσότερο από κάθε άλλον. Ο ιδιοκτήτης, ο μελετητής, ο κατασκευαστής θα πρέπει να αλληλοενημερώνονται και να συνδιαλέγονται για θέματα ασφαλείας καθ’ όλη τη διάρκεια του έργου. Αν υπάρχει η δυνατότητα καλό είναι πιθανοί κατασκευαστές να καταθέτουν την άποψή τους για θέματα ασφαλείας ήδη από τα στάδια μελέτης του έργου.
Η διαχείριση των κινδύνων ασφαλείας και η ελαχιστοποίησή τους αποτελεί απαραίτητο προαπαιτούμενο για κάθε έργο. Η συστηματική διαχείριση των κινδύνων ασφαλείας έως την εξάλειψη ή την ελαχιστοποίησή τους αποτελεί πολύ σημαντικό θέμα στην αγορά της οικοδομής. Οι επιλογές που γίνονται και οι αποφάσεις που λαμβάνονται καθ΄ όλη τη διάρκεια του έργου πρέπει να εμπεριέχουν συνυπολογισμό θεμάτων που επηρεάζουν την ασφάλεια του έργου. Όπου είναι δυνατόν οι κίνδυνοι πρέπει να περιορίζονται δια μέσω του σχεδιασμού ή των μεθόδων εφαρμογής που επιλέγονται. Σε κάθε περίπτωση είναι περισσότερο ασφαλές να δημιουργούμε ασφαλέστερα εργοτάξια από το να βασιζόμαστε σε ασφαλέστερες πρακτικές, τις οποίες όμως απαιτούμε να εφαρμόζει το ανθρώπινο δυναμικό το οποίο… ανθρωπίνως κάνει λάθη.
Αν δεν είναι πρακτικά εφικτό να εξαλείψουμε εντελώς τον κίνδυνο/ους για το εργατικό δυναμικό τότε θα πρέπει να ακολουθούμε τις ακόλουθες πρακτικές:
- Να υποκαθιστούμε τον κίνδυνο με ένα μικρότερο κίνδυνο.
- Να απομονώνουμε τον κίνδυνο από αυτούς που έχουν το ρίσκο να τον υποστούν.
- Να ελαττώνουμε τον κίνδυνο δια μέσω κατάλληλων μηχανισμών.
- Να εφαρμόζουμε διοικητικά μέτρα όπως την υιοθέτηση ασφαλών διαδικασιών.
- Να χρησιμοποιούμε προστατευτικό εξοπλισμό για το ανθρώπινο δυναμικό.
Η λήψη αποφάσεων για τη μείωση ή εξάλειψη των κινδύνων σε κάποια φάση του έργου θα πρέπει να λαμβάνει σοβαρά υπόψη τη γνώμη, γνώση και άποψη εκείνων που πρόκειται να εκτεθούν στον κίνδυνο.
Συνεχής βελτίωση του σχεδιασμού και απόδοσης των μέτρων ασφαλείας.
Η εφαρμογή στην πράξη του σχεδιασμού ασφαλείας σε ένα εργοτάξιο αναπόφευκτα οδηγεί σε μικρότερες ή μεγαλύτερες τροποποιήσεις ή βελτιώσεις που δεν είχαν ληφθεί υπόψη αρχικά ή δεν τους είχε δοθεί το απαιτούμενο βάρος. Η βελτίωση της ασφάλειας στο χώρο του εργοταξίου θα πρέπει όχι μόνο να αναγνωρίζεται και να επικοινωνείται σε όλους τους ενδιαφερόμενους αλλά θα πρέπει επιπλέον να ανταμείβεται (ηθικά & υλικά) ώστε να δημιουργούνται κίνητρα για περαιτέρω βελτίωση. Οι καλές και επιτυχημένες δράσεις όσον αφορά την ασφάλεια πρέπει να γίνονται κτήμα όλης της αγοράς, να γίνονται σημεία αναφοράς, ώστε να δίνεται η δυνατότητα διάχυσής τους και άρα η βελτίωση της απόδοσης του σχεδιασμού κατ’ αρχήν ασφαλέστερων εργοταξίων. Θα πρέπει σε τακτά χρονικά διαστήματα, στις διάφορες φάσεις ενός έργου να γίνονται εκθέσεις με θέμα την ασφάλεια του έργου και να επικοινωνούνται σε όλους τους εμπλεκόμενους, από τους υποκατασκευαστές ακόμη και τους προμηθευτές προϊόντων και υπηρεσιών προς το έργο. Καλό είναι, μετά την ολοκλήρωση ενός έργου να γίνεται ειδική έκθεση με αποτίμηση της ασφάλειας και τα συμπεράσματά της να γίνονται κτήμα (π.χ. με κάποια δημοσίευσή τους, έντυπη ή ψηφιακή) σε όλη την αγορά με στόχο την αποδοχή και υιοθέτηση των καλών και αποδοτικών πρακτικών ασφαλείας από το σύνολο της αγορά και τη βελτίωση της ασφάλειας στα έργα γενικότερα.
Η χρήση ασφαλών προϊόντων (υλικών) και η ασφαλής χρήση τους κατά τις διάφορες φάσεις κατασκευής, επισκευής ή συντήρησης ενός οικοδομικού έργου.
Τα υλικά κατασκευής μιας οικοδομής (αναφερόμαστε τόσο στα τυποποιημένα αλλά και στα χύδην) εγκυμονούν κινδύνους κατά την εφαρμογή τους, εφόσον δεν λαμβάνονται οι απαραίτητες προφυλάξεις από το χρήστη. Τα τυποποιημένα (βιομηχανοποιημένα) προϊόντα φέρουν στη συσκευασία τους όλες τις απαραίτητες από την ελληνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία επισημάνσεις ασφαλείας, ενώ παράλληλα περιγράφουν τις σωστές πρακτικές που πρέπει ο χρήστης να υιοθετεί ή να αποφεύγει. Σχετικές πληροφορίες για θέματα ασφαλείας μπορεί κάποιος να αναζητήσει στα επίσημα πιστοποιητικά δεδομένων ασφαλείας που συνοδεύουν κάθε προϊόν, αλλά και σε αναφορές σε θέματα ασφαλούς χρήσης, σε τεχνικά φυλλάδια ή αναφορές της παραγωγού εταιρίας, σε έντυπη ή ψηφιακή μορφή, στο Internet ή αλλού. Ερωτήσεις και απορίες σχετικά με θέματα ασφαλείας κατά την παρασκευή και χρήση επώνυμων τυποποιημένων οικοδομικών προϊόντων μπορεί να βρει επίσης κάποιος απευθυνόμενος στο αντίστοιχο τμήμα τεχνικής υποστήριξης της εταιρίας.
Η προσωπική ασφάλεια του εργατικού δυναμικού που συμμετέχει σε ένα οικοδομικό έργο.
Πέραν από τις πρόνοιες που λαμβάνονται για την ασφάλεια του εργοταξίου (χώροι, ικριώματα, τάφροι, ηλεκτρολογικός και μηχανολογικός εξοπλισμός, χρήση προϊόντων βάσει προδιαγραφών ασφαλείας που αυτά φέρουν, απαραίτητες υποστηρίξεις σημείων και αντικειμένων και άλλα πολλά στην κατεύθυνση της ασφάλειας) το θέμα της προσωπικής ασφάλειας του προσωπικού είναι από τα σημαντικότερα για την αποφυγή ατυχημάτων.
Η ένδυση του κάθε εργαζόμενου (ή επισκέπτη του εργοταξίου) πρέπει να συμπεριλαμβάνει απαραίτητα κράνος κεφαλής. Τα υποδήματα πρέπει να είναι αντιολισθητικά και με σκληρή άνω επιφάνεια για αποφυγή τραυματισμών από πτώσεις αντικειμένων. Για τις περιπτώσεις που δεν είναι δυνατόν να διασφαλισθεί η αποφυγή πτώσης από ύψος θα πρέπει ο εργαζόμενος να χρησιμοποιεί ιμάντες και ζώνη. Για την προστασία χεριών και ματιών πρέπει να γίνεται χρήση γαντιών και προσωπίδων αντίστοιχα. Τα ατομικά μέσα προστασίας θα πρέπει να είναι κατάλληλα και σε καλή κατάσταση.
